Aspecten van de Belgische kunst na '45 - WILLEM ELIAS

  • Willem Elias
    • CV Willem Elias
    • Publicaties Willem Elias
    • 2017 – BAD – Where arts meets design
    • 2016 – DE-GENERATIES
      • De 80 kunstenaars – Willem Elias
    • HISK
    • VKE
    • VUB
    • Voordrachten
    • Contact
  • Schilderkunst
    • Abstract expressionisme of de lyrische abstractie
      • Pierre Vlerick
    • Cobra
    • Existentiële schilderkunst
      • Jan Burssens
    • Expressionisme
    • Fantastisch of magisch realisme
      • Octave Landuyt
      • Jef Van Tuerenhout
    • Fundamentele schilderkunst
      • Raoul De Keyser
      • Luc Tuymans
      • Hugo Duchateau
    • Geometrisch abstracte of conrete kunst
    • Hyperrealisme
      • Roger Wittevrongel
    • Informele kunst
    • Jonge Belgische schilderkunst
    • Narratieve schilderkunst
      • Frank Maieu
      • Fred Bervoets
    • Neo-expressionisme
    • Neo-realisme en “Ecole de Paris”
      • Jos Verdegem
    • Neoconstructivisme
    • Neosymbolisme
    • Nieuwe figuratie
      • Roger Raveel
    • Post-expressionisme en animisme
      • Armand Vanderlick
      • Henri-Victor Wolvens
    • Surrealisme
    • Transavant-garde
      • Jean Bilquin
  • Beeldhouwkunst
    • Arte Povera
    • Assemblage
    • Existentiële beeldhouwkunst
    • Kinetische kunst en op-art
    • Minimalisme
    • Neokubisme
  • Andere aspecten
    • Conceptuele kunst
      • Body Art
      • Installatiekunst
      • Kunst als maatschappijkritiek
      • Kunst en taal
      • Neodadaïsme
      • Videokunst
    • Postmodernisme
      • Kunst en massacultuur
      • Ugly Realism
    • Kunst vanuit het medium
      • Brons
      • Grafiek
      • Keramiek
      • Multimedia als nieuwe media
    • Reflecties
      • Kijken is de kunst
      • Kunst en feminisme
      • Kunst en wetenschap
  • Kunstfilosofie
  • Kunsteducatie
  • Snoecks
You are here: Home / Schilderkunst / Existentiële schilderkunst / Francis Bacon als tweede voorbeeld van het existentialisme

Francis Bacon als tweede voorbeeld van het existentialisme

2 September 2012 By Willem Elias

Het existentialisme dat na WOII het denken beheerste, is een filosofie van de vrijheid waarin de mens zelf zijn lot in handen neemt om tot een zinvol bestaan te komen. Het is tevens een filosofie die aan God vaarwel heeft gezegd. Deze afscheidsgroet heeft ook tot gevolg dat hij gepaard gaat met een ander mensbeeld. Het klassieke humanisme dat de goddelijke perfectie als streefdoel had, kon niet langer meer. Of m.a.w. het platonisme, de filosofie die aan het ideaal model meer werkelijkheidswaarde schenkt dan aan de zintuiglijke wereld van vlees en bloed, is onaanvaardbaar gebleken. Het “existentialisme is een humanisme”, zoals Sartre stelde, maar het betreft de waardering van een nieuwe mens die zijn tekortkomingen niet verbergt maar beleeft: vol angst en pijn, kwetsbaar en verwond, verminkt door zichzelf of door de ander. Bij dit alles worden de dierlijke driften niet ontkend, de verantwoordelijkheid ervoor evenmin. Ontbonden en ontwricht worden de wonden gelikt. Dit aangetaste mensbeeld wordt op prangende wijze tot uiting gebracht doorheen het oeuvre van Giacometti en Francis Bacon.

Francis Bacon (1909-1992) zette het spelen met gedaanteverwisselingen van Picasso uit de jaren ‘20-’30 verder. Hij komt aldus tot een eigen figuratie van vervormde levende wezens. Zeg maar “mensen”, maar dan toch vaak met de nadruk op de dierlijke verwantschappen. Bij het schilderen van het menselijke gelaat liet hij zich soms inspireren door de foto van de openge¬sperde muil van een wild dier. Bacon breekt met het burgerlijke onderscheid tussen “schilderachtige” taferelen en dingen die niet horen op het doek. Niets menselijks is hem vreemd en wanneer hij vlees schildert zijn het geen witgepoederde wangen van deftige dames. Bloed en vlees vond hij mooi, ook in verscheurde toestand.

Hij was gefascineerd door de kruisiging en ontwikkelde aldus een esthetica van het geweld. Wanneer hij een vrijend koppeltje – zijn eigen geaardheid volgend – homoseksuelen schilderde, sluit de opgeroepen sfeer eerder aan bij een strijd om leven en dood dan bij een vrolijke wip na een theekransje. Hij maakte ook een paar dozijn studies naar het in de zeventiende eeuw door Velázquez gemaakte portret van Paus Innocentius X. In de plaats van de gelaatsuitdrukking, eigen aan de machthebbende vertegenwoordiger van God op aarde, krijg je bij Bacon een half krijsende, half grijnzende tronie te zien van een machteloze heerser. De gedachte die er achter schuilt is inderdaad dat andere tijden andere machtsverhoudingen kennen. In feite zouden alle schilderijen voortdurend moeten herschilderd worden door eigentijdse kunstenaars om steeds de interpretatie van de tijd aan te passen, zoals in theater- of muziekuitvoeringen. De Mona Lisa zou er anders uitzien, en niet per se met een snor, zoals Duchamp deed.

Bacon herschilderde werken van Van Gogh. Het is overigens duidelijk dat de grote schilders een oude belangrijke maatschappelijke taak uit handen gegeven hebben, nl. het schilderen van machtsbevestigende staatsieportretten. Bacon zou immers een koningin, gezeten op de pot, durven portretteren. Een belangrijk aspect in het ontstaansproces van het werk van Bacon is het aanwenden van de fotografie of van filmstills als uitgangspunt voor een schilderij. Bacon maakte hierbij gebruik van de specifieke vormkenmerken van de foto zelf. Zijn soms rare poses, bijvoorbeeld, zijn gebaseerd op foto’s van atletische gebouwde mannen van wie de beweging in series vastgelegd werd door Muybridge. De foto levert ook gelaatsuitdrukkingen op die zeer expressief zijn. Men kan een levend model immers bezwaarlijk uren lang muilen laten trekken.

Deze schilderkunst van Bacon wordt wel eens met de term “contorsionisme” bedacht, omwille van de wijze waarop de figuren zich in bochten wringen en omdat de gelaatsuitdrukking eerder bij de grimas aanleunt. Het woord “defiguratie” kwam voor dat soort kunst van de vervorming in zwang nadat het een deel van de titel van een baanbrekende tentoonstelling in Gent is geweest. (4) Beide woorden verwijzen naar de droombeelden waarin de figuranten vaak op een gelijkaardige wijze vervormd geraken. Er is hier opnieuw een lijn te trekken naar het surrealisme. De betreffende vervormingen en het uit de hand laten lopen van de begrenzingen zijn immers ook een vorm van “écriture automatique”. Verfspatten worden ernstig genomen toevalligheden. Het opwekken van existentiële thema’s via de kruising tussen surrealisme en expressionisme, met abstrahering als bindmiddel is een typisch kenmerk van de kunst die eind de jaren veertig in zwang geraakt. Denk maar aan de Cobrabeweging (1948) als ander voorbeeld. In België vindt men een gehele generatie die hierbij aansluit. Jan Burssens is er een goede vertegenwoordiger van.

4) “Figuratie en Defiguratie, 10-7 tot 4-10-1964, Museum voor Schone Kunsten, Gent

© 2012, Willem Elias. All rights reserved. On republishing this article you must provide a link to the original article on www.belgischekunst.be.

Print Friendly, PDF & Email

Filed Under: Existentiële schilderkunst Tagged With: Jan Burssens

Kunstenaars

Albert Saverys Anne Bonnet Anto Carte Antoine Mortier Antoon De Clerck Armand Vanderlick Auguste Mambour Bart Decq Bram Bogart Camiel Van Breedam Camille D'Havé Carmen Dionyse Chantal Grard Christian Dotremont Colin Waeghe Constant Permeke E.L.T. Mesens Edgart Tytgat Emile Desmedt Englebert Van Anderlecht Enk De Kramer Erna Verlinden Etienne Desmet Fik Van Gestel Florence Fréson Frank Maieu Frank Steyaert Fred Bervoets Fred Eerdekens Gaston Bertrand Gauthier Hubert George Grard Gilbert Swimberghe Gudny Rosa Ingimarsdottir Guillaume Bijl Guy Degobert Guy Leclercq Guy Rombouts Guy Vandenbranden Hans Vandekerckhove Henri-Victor Wolvens Hilde Van Sumere Hubert Malfait Hugo Duchateau Ingrid Ledent Jacques Moeschal Jan Burssens Jan Cox Jane Graverol Jan Van Den Abbeel Jan Vercruysse Jean-Georges Massart Jean-Paul Laenen Jean Bilquin Jean Brusselmans Jef Van Tuerenhout Jo Delahaut Joseph Lacosse Jos Verdegem José Vermeersch Jozef Peeters Karel Dierickx Karin Hanssen Koen van den Broek Koen Vanmechelen Lieve De Pelsmaeker Liliane Vertessen Luc De Blok Luc Hoenraet Luc Peire Luc Tuymans Marcel Broodthaers Marcel Mariën Marc Lambrechts Marc Mendelson Marianne Berenhaut Marie-Jo Lafontaine Mark Cloet Maurice Wyckaert Maxime Van De Woestyne Merlin Spie Michel Buylen Michel Seuphor Mig Quintet Octave Landuyt Panamarenko Paul Delvaux Paul Gees Paul Van Gysegem Peter Beyls Peter De Cupere Peter Weidenbaum Philippe Vandenberg Pierre Alechinsky Pierre Caille Pierre Vlerick Piet Stockmans Pol Bury Raoul De Keyser René Barbaix René Magritte Roel D'Haese Roger Raveel Roger Somville Roger Wittevrongel Roland Van den Berghe Ronny Delrue Serge Vandercam Tinka Pittoors Tjok Dessauvage Ulrike Bolenz vandekerckhove vandenberg Victor Leclercq Victor Servranckx Walter De Rycke Walter Leblanc Werner Mannaers Wim Delvoye Yves Zurstrassen

Geen kunst of filosofie zonder een goed glas wijn

Zoeken op Belgischekunst.be

Recente berichten

  • Peter Beyls, co-creatie tussen mens en machine
  • Magritte en de vrije gedachte
  • Uit de schaduw: de ontwikkeling van kunsten en cultuureducatie in de vrije tijd in Vlaanderen
  • Kunsteducatie duurt het langst
  • Over kunst- en cultuureducatie in musea en erfgoedorganisaties in Vlaanderen
  • De kunstenaar als kunsteducator, Mark Cloet als artistiek spelontwikkelaar en spelleider.
  • Mark Cloet speelt met bakens in de ruimte.
  • Willem Elias kijkt naar Colin Waeghe – juni 2020

Hier kan je zoeken naar de naam van de kunstenaar waar je informatie over wil:

Kunstenaars

Mobile responsive

Belgischekunst.be is een project van Willem Elias en Rudi D’Hauwers en is ontwikkeld volgens het principe van ‘mobile responsive design’. Je leest waar en wanneer je wil op elk toestel van laptop tot ipad en smartphone.

 

  • Willem Elias
  • Inleiding
  • Portfolio
  • Galerij
  • Reflecties
  • Boeken
  • Contact

Return to top of page

Copyright Willem Elias © 2021 · Concept: Rudi DHauwers · Built on the Genesis Framework by StudioPress · WordPress · Log in

nl Dutch
nl Dutchen Englishfr Frenchde Germanit Italianes Spanish