De theoretische uitgangspunten die de verschillende kunststromingen kenmerken, kennen vele tegenstellingen. Een ervan is deze tussen subjectief en objectief. Ofwel wordt de basis voor de creativiteit van de kunstenaar gelegd in zijn diepste innerlijke en allerpersoonlijkste ervaring, ofwel wordt gesteld dat de kunstenaar de zorg heeft over de vormen van de objecten die de gemeenschap ten goede zouden kunnen komen. Het eerste, de allerindividueelste expressie van de allerindividueelste emotie, wordt in het kunstenaarsdiscours ook wel omschreven als dat kunst uit de buik zou komen i.p.v. uit de hersenen. De Italiaanse vertegenwoordiger van het Nouveau Réalisme, Piero Manzoni heeft met zijn werk Merda d’artista (1961), zijn ingeblikte faeces met nummering, voldoende duidelijk getoond wat een … [Read more...]
De wetenschap tussen zekerheid en twijfel
Sinds Plato is het de overtuiging van een groot deel van Westerlingen dat het wenselijk is de driedeling van het intellectuele leven, nl. “ het Schone, het Ware en het Goede”, te laten samenvallen. Wat mooi is, moet ook waar zijn en goed. Zo kan men die drie categorieën in een verschillende volgorde met elkaar verbinden. Het ene impliceert de twee andere. Tot in de kunstfilosofie van de twintigste eeuw luidt het dat het schone ook waar moet zijn. De term “authentiek” is hiervan een bevestiging. Wanneer het waar is dat iets met eigen hand gemaakt is, is het niet vals en kan het mooi zijn. Niet alleen voor de Westerse antiquiteiten en voor de niet-Europese etnische kunsten, maar ook voor elke uiting van een hedendaags kunstenaar is dit een heilig gebleven woord. Het symboliseert dat de … [Read more...]
De platonische schoonheid (idealisme)
De courante opvatting vandaag over schoonheid staat nog steeds niet ver af van deze van Plato die de schoonheid van de dingen beschouwde als een weerspiegeling van de Idee van het Schone. De hedendaagse leek stelt de vraag naar de kwaliteit nog vanuit de verwachting dat er buiten het zintuiglijke waarnemingsvermogen, dus buiten de mens, een normensysteem bestaat dat als criterium voor de schoonheid geldt. Zijn twijfel over het oordeel van de kunstspecialist is dus een twijfel over de zekerheid dat die kenner deelachtig zou zijn aan deze externe criteria. Vooral dan wanneer deze deskundige kwaliteit beweert te zien in artistieke producten die, volgens de leek, deze goede kwaliteiten niet bezitten. In die zin staan we inderdaad niet ver af van de visie zoals die in de dialogen van Plato tot … [Read more...]
Schoonheid
Wie het over schoonheid heeft, neemt al vlug het woord ‘schoonheidsideaal’ in de mond. Door de combinatie met ‘ideaal’ wordt duidelijk dat er geen eeuwige universele schoonheid ‘bestaat’, maar dat ze afhankelijk is van modellen die op verschillende plaatsen en tijden ingang en ook uitgang gevonden hebben. Wie deze verscheidenheid wil zien en begrijpen, leest best het buitengewone boek van Umberto Eco. Men is dan onmiddellijk overtuigd van de diversiteit aan vormen die met het adjectief ‘schoon’ bedacht kunnen worden. Het is hier niet de bedoeling een bespreking te geven van dit andermaal merkwaardige boek van deze geniale auteur. Wel wil ik argumenteren dat, hoewel we van de zintuiglijke ervaring van schoonheid kunnen genieten, overigens niet los te koppelen van onze kennis van wat onze … [Read more...]
Cobra: COpenhagen, BRussel en Amsterdam
De naam ‘Cobra’ draagt het internationalisme in zich. Hij werd door de Belg Christian Dotremont gevonden als samenstelling van ‘COpenhagen, BRussel en Amsterdam’. Zijn broer Guy haalde de sfeer aan waarin die beweging tot stand kwam. Zoals andere gekken het kubisme, het futurisme, het dadaïsme, het surrealisme uitgevonden hebben, zo heeft een aantal dichters en beeldende kunstenaars in een collectieve onderneming Cobra tot ontwikkeling gebracht. Het werd een heldenverhaal van uitgehongerde en berooide vagebonden die een humanisme nastreefden gebaseerd op levensvreugde. Dus helemaal niet het negatieve van het dadaïsme. Geen afbraak, maar opbouw. Maar evenmin de brave weg. De verwijzing naar de slang was immers het symbool van de strijdvaardigheid en het revolutionaire karakter van deze … [Read more...]
Marcel Mariën (1920-1993)
In het standaardwerk Het surrealisme in België 1924-2000 van Xavier Canonne vindt men in het namenregister bij René Magritte veertien lijnen met paginanummers die verwijzen naar vermeldingen in het boek. Bij Marcel Mariën zijn dat er een dikke zestien. Tellen we de in vetgedrukte cijfers die verwijzen naar de aanwezigheid van afbeeldingen, dan komen we aan vijftig voor de eerste en zesenzestig voor de laatste. Zonder te beweren dat hieruit kan afgeleid worden dat Mariën een belangrijker kunstenaar is dan Magritte, zegt het toch iets over de rol die Mariën gespeeld heeft in de geschiedenis van deze boeiende kunststroming, die ook een ethiek wou zijn. Of heeft de auteur een boontje voor Marcel, de benjamin onder de eerste generatie Belgische surrealisten? Zijn levensstijl was in elke geval … [Read more...]
Surrealisme in België
Magritte is de Belgische surrealist met wereldfaam. Toch staat hij niet alleen. Het surrealisme is belangrijk in België. Vooral voor het Franstalige landsgedeelte waar het een plaats ingenomen heeft vergelijkbaar met wat het expressionisme voor Vlaanderen betekent. Het verhaal van het surrealisme kunnen we niet in 1945 laten beginnen. In 1924, hetzelfde jaar waarin Breton zijn manifest had geschreven, borrelde er ook al een Brusselse bron van surrealisme met de uitgave van gekleurde pamfletjes. Ze werden ondertekend met ‘Correspondance’, dus zonder auteursvermelding. Het bleek van de gezamenlijke hand te zijn van Paul Nougé (1895-1967) en zijn kompanen, jonge mensen die met de vernieuwing van de literatuur begaan waren. Een jaar later verscheen een enig nummer van het Tijdschrift … [Read more...]
Aspecten van de Belgische kunst: inleiding (II)
Een van verplichtingen waar men niet onderuit kan als men op de omslag van een boek ‘Deel I’ laat drukken is ook ‘Deel II’ te schrijven. Dat is bij deze gebeurd. Wie deel I niet gelezen heeft, geen nood want deel II laat zich perfect lezen zonder de kennis van deel I. Het is geen vervolgverhaal. Net zoals in deel I elk hoofdstuk op zich staat en apart leesbaar is, geldt dit ook voor de hoofdstukken in deel II. Het zijn boeken (net als deze website trouwens) die achterstevoren kunnen gelezen worden. Ik ben van mening dat men in de lessen kunstgeschiedenis van het heden naar Altamira moet gaan en niet andersom. In beide delen zit wel wat chronologie, maar die is niet van die aard dat deze opbouw nodig is voor een beter begrip. In beide boeken wordt gestart met kunststromingen die een aanvang … [Read more...]
Peter Weidenbaum (1968- )
Na een merkwaardig oeuvre te hebben neergezet als beeldhouwer is Peter Weidenbaum overgegaan naar de schilderkunst, een medium dat hij oorspronkelijk aan de Academie van Antwerpen beoefende. In zijn beeldhouwkunst valt onmiddellijk een link met de traditie van het surrealisme te bespeuren: wiggen in een hoofd getimmerd of vingers die eruit kruipen als wormen. In zijn schilderkunst is dat niet zo direct zichtbaar. Dat betekent niet dat zijn verlangen om onbewuste processen vast te leggen er minder om is. Integendeel. Men zou kunnen stellen dat een kunstwerk des te surrealistischer is naarmate men het niet onmiddellijk opmerkt en het realistisch lijkt. Zijn werk is geheimzinnig en symbolisch, een veel vookomend kenmerk van de huidige schilderkunst. De dingen zijn niet zoals men ze denkt te … [Read more...]
Verschillen en overeenkomsten tussen kunst en wetenschap
Overeenkomst Het is verleidelijk om, mede door de aangehaalde relativering een grote gelijkenis te zien tussen wetenschaps- en kunstbeoefening. Beide vormen van cultuur geven immers een visie te kennen van een individu en tevens van de gemeenschap waarin ze leven, gedurende een bepaalde tijd. Beide veronderstellen een nieuwsgierigheid voor wat in de wereld gebeurt en de nodige creativiteit en vindingrijkheid om daar boeiend verslag van uit te brengen. Kunstenaars kunnen een zeer verstandelijke verhouding hebben met hun werk. Er zijn vele voorbeelden van wetenschappers die emotie vertonen bij hun onderzoek. Dat het ene met de rede en het andere met het gevoel zou te maken hebben, gaat dus ook niet op. Wie de overeenkomsten tussen wetenschap en kunst wil benadrukken, komt onvermijdelijk … [Read more...]